Niewydolność serca jest schorzeniem, z którym coraz częściej spotyka się lekarz podstawowej opieki i specjaliści kardiolodzy. Ogromny postęp kardiochirurgii, kardiologii interwencyjnej, a także farmakoterapii spowodował, że ludzie żyją dłużej ale częściej zapadają na niewydolność serca. Schorzenia , które najczęściej prowadzą do niewydolności serca to nadciśnienie tętnice, choroba wiecowa, zaburzenia rytmu serca i przewodzenia, wady serca, zapalenia mięśnia sercowego, kardiomiopatie i wiele innych chorób co jest powodem stosowania odmiennych technik leczenia.
Definicja niewydolności serca to zespół objawów podmiotowych i przedmiotowych wskutek zaburzeń funkcji serca jako pompy wskutek zmian strukturalnych lub czynnościowych z upośledzeniem komory do napełniania się lub wyrzucania krwi.
Epidemiologia jest nieubłagana, obecnie w krajach wysoko rozwiniętych stwierdza się ją u 2% populacji dorosłej im starsza populacja tym częstość występowania jest większa i w grupie wiekowej po 65 roku życia 6-10% osób dorosłych ma rozpoznaną niewydolność serca a w grupie wiekowej po 80 roku życia choruje 10- 20% osób dorosłych. Ryzyko rozwoju niewydolności serca u obecnego 40 latka szacuje się na 20%, a 40 latków z nieleczonym nadciśnieniem na 40%. Z pośród osób hospitalizowanych 40% pacjentów stanowią chorzy z niewydolnością serca co jest powodem ogromnych kosztów finansowych. Problem ma charakter narastający.
Klasyczne objawy kliniczne to :
- duszność początkowo wysiłkowa w dalszym okresie spoczynkowa,
- zmęczenia z ograniczeniem aktywności fizycznej,
- retencja płynów początkowo w krążeniu płucnym, jamach ciała a następnie obrzęków obwodowych, z przepełnieniem żył szyjnych, powiększeniem wątroby, wodobrzuszem.
Podział niewydolności serca ze względu na dynamikę
- ostra niewydolność serca często nazywana też świeża,
- przemijająca – w której objawy trwają przez jakiś czas ustępują ale też niekiedy nawracają,
- przewlekła niewydolność serca ,która może przebiegać stabilnie lub z częstymi objawami dekompensacji co stanowi najczęstsza przyczynę hospitalizacji.
Klasyfikacja niewydolności serca NYHA wg. Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego na IV stopnie
I. Klinicznie bez dolegliwości
II. ograniczenie obecnej wydolności wysiłkowej
III. Znaczne ograniczenie wydolności z napadami silnej duszności spoczynkowej
IV. duszność spoczynkowa, obrzęki obwodowe, przesięki do jam ciała z ograniczeniem się poruszania
Podział niewydolności serca ze względu na frakcję wyrzutową EF
- z prawidłową frakcją wyrzutową często określana jako niewydolność rozkurczowa
- z pośrednią frakcją wyrzutową
- z niską frakcją wyrzutową
DIAGNOSTYKA NIEWYDOLNOŚCI SERCA
1. Badanie podmiotowo- przedmiotowe
Czyli dobrze zebrany wywiad lekarski oraz przeprowadzone badanie lekarskie. Dolegliwości ze strony chorego jak duszność zdolność do wykonywania wysiłków, kołatania serca, czas wystąpienia dolegliwości, wywiad dotyczący innych chorób jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa z uwzględnieniem przebytego zawału serca, cukrzyca, choroby nerek, choroby dróg oddechowych, anemia i wiele innych.
W badaniu przedmiotowym wykonujemy pomiar ciśnienia tętniczego, osłuchanie serca i płuc celem wykluczenia podejrzenia wady serca, arytmii lub płynu w jamach opłucnowych, obrzęki obwodowe, wypełnienie naczyń szyjnych, badanie palpacyjne brzucha z oceną wielkości wątroby i ewentualnego płynu w jamie otrzewnej. Dobrze przeprowadzone badanie podmiotowo przedmiotowe pozwala z dużym prawdopodobieństwem wstępnego trafnego rozpoznania niewydolności serca.
2. Biadania biochemiczne
U każdego chorego po przeprowadzeniu badania podmiotowo-przedmiotowego należy wykonać panel badań biochemicznych celem przybliżenia ostatecznego rozpoznania np.: morfologia, poziom żelaz, mocznik, kreatynina we krwi, filtracja kłębkowa, kwas moczowy, glukoza, TSH, lipidogram, peptydy natiuretyczne, badanie moczu, jonogram, oraz inne w zależności od schorzeń towarzyszących.
Niektóre z tych badań powtarzamy w ciągu u roku w zależności wyników wstępnych obrazu chorobowego i stosowanego leczenia.
3. Badanie elektrokardiograficzne
U każdego chorego należy wykonać 12-odprowadzeniowy EKG z jego oceną pod kątem przerostu mięśnia lewej komory zmian niedokrwiennych, zaburzeń rytmu serca ,przewodzenia przedsionkowo-komorowego i śródkomorowego. U chorych z zaburzeniami rytmu serca wskazane wykonanie 24 godzinnego monitorowania serca celem wykrycia napadowych form zaburzeń rytmu serca. Jeżeli czas rejestracji jest dłuższy prawdopodobieństwo wykrycia tych zaburzeń jest większe.
U wielu chorych to badanie decyduje o wszczepieniu rozrusznika serca celem skutecznego leczenia niewydolności serca. U chorych z nadciśnieniem zwłaszcza ciężkim lub chwiejnym wskazany jest holter ciśnieniowym celem dostosowania optymalnej dawki leków regulujących ciśnienie krwi i czasu podawania w ciągu doby.
4. Badania obrazowe
Mają bardzo duże znaczenie w diagnostyce niewydolności serca. Dzięki nim możemy ocenić wielkość sylwetki serca i dużych naczyń, ocenić krążenie płucne, stwierdzenie wad serca, ocenić kurczliwość mięśnia serca całkowitą lub regionalną zwłaszcza u chorych po zawale serca, ocena frakcji wyrzutowej, która stanowi podstawę podziału niewydolności serca z prawidłową, pośrednią i niską frakcją wyrzutową. Spośród tych badań należy wymienić: badanie echokardiograficzne najbardziej cenne dostępne i łatwo powtarzalne, zdjęcie klatki piersiowej, badanie koronarogrficzne celem oceny naczyń wieńcowych i ewentualnie przy istotnych zwężeniach naczyń kwalifikować do angioplastyki wieńcowej lub pomostowaniu aortalno-wieńcowego. Koronarografię wykonujemy u każdego chorego z podejrzeniem choroby wieńcowej lub kwalifikowanych do operacji wad serca Z innych badań to angiotomografia, scyntygrafia serca, PET, rezonans magnetyczny Niestety te ostatnie badania nie są dostępne w każdym szpitalu.